pod redakcją Mariusza Dobkowskiego, Diany Oboleńskiej i Moniki Rzeczyckiej.

Nowa publikacja w serii „Światło i ciemność”

Tom poświęcony Jerzemu Prokopiukowi, zmarłemu w 2021 roku gnostykowi, antropozofowi, tłumaczowi i redaktorowi naczelnemu czasopisma „Gnosis”, stanowi interdyscyplinarną analizę jego światopoglądu oraz wpływu na różne dziedziny życia duchowego, intelektualnego i artystycznego. Publikacja składa się z dziesięciu części, które omawiają jego wkład w teologię, filozofię, naukę, literaturę, sztukę przekładu, teatr, psychoterapię oraz tworzenie wspólnot duchowych. Artykuły zawarte w książce ukazują wszechstronność Prokopiuka i jego trwałe oddziaływanie na współczesne myślenie ezoteryczne i intelektualne. Więcej informacji na stronie Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego.

Zapraszamy do przesyłania zgłoszeń do sekcji XI (K)
Nowa duchowość oraz duchowość alternatywna, której koordynatorem jest dr hab. Izabela Trzcińska, prof AGH. Po więcej informacji zapraszamy TUTAJ

Zachęcamy do zapoznania się z CFP do specjalnego tomu czasopisma „The Polish Journal of the Arts and Culture. New Series” pt. „Occultism and Politics in Central and Eastern Europe”

Więcej informacji TUTAJ.

Jerzy Prokopiuk (5.06.1931-18.03.2021), którego pierwsza rocznica śmierci minęła niedawno, pozostawił wielką spuściznę. Był pisarzem, tłumaczem, wykładowcą. W jego twórczej tożsamości szczególnie istotne pozostały zainteresowania gnozą, a przede wszystkim antropozofią, był też wybitnym znawcą innych nurtów zachodniego ezoteryzmu. W trakcie naszego spotkania pragniemy zwrócić uwagę na to, jakie koncepcje nauki interesowały Prokopiuka, w jaki sposób je przedstawiał, jaki wpływ jego twórczość wywarła na rozwój polskiej humanistyki oraz sztuki, a jednocześnie, skąd tak niejednokrotnie krytyczny stosunek do wielu jego pomysłów w tym obszarze. To wątek często przemilczany, podczas gdy jego przekłady, choćby pism Carla Gustava Junga, otwarły w Polsce nową epokę i pozwoliły wypracować język dla dyskusji o kondycji człowieka w perspektywie wyzwań współczesności.
Spotkanie współorganizują Polskie Stowarzyszenie Badań nad Zachodnim Ezoteryzmem oraz Katedra Badań nad Kulturą i Studiów Ery Cyfrowej WH AGH.

W Zielone Świątki 1924, w Koberwitz (dziś Kobierzyce, woj. dolnośląskie) roku Rudolf Steiner, filozof i twórca antropozofii wygłosił cykl wykładów poświęconych idei organicznego rolnictwa przyszłości, tj. biodynamiki. Myślenie Steinera o rolnictwie i hodowli zwierząt wyrastało właśnie ze sprzeciwu wobec konwencjonalnej gospodarki, nastawionej na mechaniczne zwiększanie produktywności, rujnującej dla środowiska i dostarczającej produktów bezwartościowych, a nawet dla człowieka szkodliwych.

Projekt jest kolejnym etapem transdyscyplinarnych badań nad ezoteryzmem w Polsce w okresie przed- i powojennym, a przede wszystkim nad powstaniem, dynamiką i transformacją idei głoszonych przez liderów środowisk ezoterycznych jako alternatywnych propozycji rozwoju cywilizacji przyszłości. Idee te nie tylko inspirowały przedwojenną kulturę polską, ale także wpłynęły na dzisiejsze myślenie o nowoczesnym – ekologicznym stylu życia.

Niemal zupełnie zapomniane dzieje przedwojennej biodynamiki, która – w przekonaniu jej polskich zwolenników i propagatorów z lat 20. i 30. XX wieku – miała być źródłem światowego sukcesu naszego rolnictwa (organicznego, tj. zdrowego, sprzyjającego holistycznemu rozwojowi człowieka), są obiektem naukowego zainteresowania zespołu. Dalsze badania, będą dotyczyć narodzin, rozwoju i transformacji idei rolnictwa biodynamicznego w Polsce, a także wdrażaniu jej w życie w Polsce oraz w Europie Środkowowschodniej przed i po II wojnie światowej.

W skład zespołu badawczego kierowanego przez prof. UG Monikę Rzeczycką wchodzą: dr hab. Urszula Patocka-Sigłowy, prof. UG; dr Katarzyna Arciszewska (UG); dr Przemysław Sieradzan (badacz niezależny); dr Katarzyna Świerk (UG); dr hab. Agata Świerzowska, prof. UJ; dr hab. Izabela Trzcińska prof. AGH; dr John Paull (Uniwersytet Tasmański, Australia); Pawel Bietkowski (Demeter Polska), Anna Pauli (Goetheanum, Szwajcaria), Dawid Trybański (student UG).

Badania są finansowane w ramach Programu Wsparcia Humanistyki Gdańskiej

Celem projektu jest zbadanie programów alternatywnej duchowości i związanych z nimi koncepcji odnowy – narodu, świata, Polski, religii i człowieka, które rozwijały się poza środowiskami oficjalnych Kościołów chrześcijańskich na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX stulecia do lat siedemdziesiątych XX wieku. Przedmiotem badań będzie również wskazanie na specyficznie polskie źródła i realizacje tej nowoczesnej duchowości. Programy głoszone we wszystkich środowiskach alternatywnej duchowości Śląska Cieszyńskiego były zazwyczaj zogniskowane wokół oczekiwania Nowej Ery i związanej z nią idei głębokiej transformacji człowieka i świata. Jej nadejście wiązano również z odrodzeniem Polski, jej państwowości i kultury oraz z podkreśleniem jej roli w dziejowym procesie przemian. Dlatego też działania ludzi zainteresowanych niszowymi koncepcjami duchowości na interesującym nas obszarze przeradzały się w bardzo konkretne programy odnowy różnych aspektów życia. W tym kontekście duchowość traktowano jako przeciwwagę i uzupełnienie instytucjonalnej religijności. Propagowano zdrowy styl życia (opierający się na uprawianiu ćwiczeń fizycznych, wprowadzaniu zdrowej i zbilansowanej diety, codziennej dyscypliny, nierzadko medycyny alternatywnej, etc.). Wszystkie te zainteresowania znalazły żywe odbicie w działalności wydawniczej, obejmującej druk czasopism, różnorodnych książek, w tym poradników i powieści, a także druków ulotnych i in.

Lata siedemdziesiąte XX wieku wyznaczyły kres wspomnianego sposobu myślenia. Z czasem pojawiły się rozmaite koncepcje związane z ruchem New Age, które zupełnie zerwały z wcześniejszą, specyficznie polską formułą alternatywnej duchowości. W obydwu podejściach wspólne pozostało zogniskowanie na indywidualistycznych praktykach oraz oczekiwanie Nowej Ery. Jednakże w propozycji zaadaptowanej z Zachodu, zabrakło zarówno podkreślania wagi chrześcijaństwa, jak i wartości narodowych.

W badaniach projektowych chcemy przybliżyć kluczowe dla alternatywnej duchowości Śląska Cieszyńskiego idee, działania i praktyczne programy. Zamierzamy też wskazać na znaczenia obecnej w tym nurcie idei polskości, ustalić wpływ kulturowy tego zjawiska na życie społeczno-gospodarcze w przed- i powojennej Polsce, a także zidentyfikować wpływ rozwoju alternatywnych form duchowości na intensyfikację wymiany kulturowo-społecznej.

W projekcie, pod kierunkiem dr hab. Izabeli Trzcińskiej, prof. AGH, pracują: dr Renata Czyż; dr hab. Andrzej Kasperek, prof. UŚ ; dr Zbigniew Łagosz; dr Anna Olszewska prof. dr hab. Zbigniew Pasek; dr hab. Marek Rembierz, prof. UŚ; dr hab. Monika Rzeczycka, prof. UG; prof. dr hab. Katarzyna Skowronek; dr Józef Szymeczek; dr hab. Agata Świerzowska, prof. UJ, a także doktoranci i studenci: Paweł Mirowski, Jędrzej Skibowski, Yuliya Zlochevska.

Praca naukowa dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa”: Programy alternatywnej duchowości na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX w. do lat 70. XX w. (nr projektu NdS/529030/2021/2021) kwota dofinansowania 581.147,00 PLN całkowita wartość projektu 581.147,00 PLN

19 grudnia zmarł Antoine Faivre, uczony znany wszystkim badaczom zachodnich tradycji ezoterycznych, uczony, który na wiele lat zdefiniował kierunki refleksji nad tym fenomenem i tak wyraźnie pokazał jego ogromny potencjał naukowy. Antoine Faivre zostanie z nami i nadal będzie inspirował nasze badania. Trudno je bowiem sobie wyobrazić, bez znajomości m.in. L’ésotérisme (2003); Philosophie de la nature (physique sacrée et théosophie, XVIIIe-XIXe siècles) (1996); Accès de l’ésotérisme occidental (1986).