Celem projektu jest zbadanie programów alternatywnej duchowości i związanych z nimi koncepcji odnowy – narodu, świata, Polski, religii i człowieka, które rozwijały się poza środowiskami oficjalnych Kościołów chrześcijańskich na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX stulecia do lat siedemdziesiątych XX wieku. Przedmiotem badań będzie również wskazanie na specyficznie polskie źródła i realizacje tej nowoczesnej duchowości. Programy głoszone we wszystkich środowiskach alternatywnej duchowości Śląska Cieszyńskiego były zazwyczaj zogniskowane wokół oczekiwania Nowej Ery i związanej z nią idei głębokiej transformacji człowieka i świata. Jej nadejście wiązano również z odrodzeniem Polski, jej państwowości i kultury oraz z podkreśleniem jej roli w dziejowym procesie przemian. Dlatego też działania ludzi zainteresowanych niszowymi koncepcjami duchowości na interesującym nas obszarze przeradzały się w bardzo konkretne programy odnowy różnych aspektów życia. W tym kontekście duchowość traktowano jako przeciwwagę i uzupełnienie instytucjonalnej religijności. Propagowano zdrowy styl życia (opierający się na uprawianiu ćwiczeń fizycznych, wprowadzaniu zdrowej i zbilansowanej diety, codziennej dyscypliny, nierzadko medycyny alternatywnej, etc.). Wszystkie te zainteresowania znalazły żywe odbicie w działalności wydawniczej, obejmującej druk czasopism, różnorodnych książek, w tym poradników i powieści, a także druków ulotnych i in.
Lata siedemdziesiąte XX wieku wyznaczyły kres wspomnianego sposobu myślenia. Z czasem pojawiły się rozmaite koncepcje związane z ruchem New Age, które zupełnie zerwały z wcześniejszą, specyficznie polską formułą alternatywnej duchowości. W obydwu podejściach wspólne pozostało zogniskowanie na indywidualistycznych praktykach oraz oczekiwanie Nowej Ery. Jednakże w propozycji zaadaptowanej z Zachodu, zabrakło zarówno podkreślania wagi chrześcijaństwa, jak i wartości narodowych.
W badaniach projektowych chcemy przybliżyć kluczowe dla alternatywnej duchowości Śląska Cieszyńskiego idee, działania i praktyczne programy. Zamierzamy też wskazać na znaczenia obecnej w tym nurcie idei polskości, ustalić wpływ kulturowy tego zjawiska na życie społeczno-gospodarcze w przed- i powojennej Polsce, a także zidentyfikować wpływ rozwoju alternatywnych form duchowości na intensyfikację wymiany kulturowo-społecznej.
W projekcie, pod kierunkiem dr hab. Izabeli Trzcińskiej, prof. AGH, pracują: dr Renata Czyż; dr hab. Andrzej Kasperek, prof. UŚ ; dr Zbigniew Łagosz; dr Anna Olszewska prof. dr hab. Zbigniew Pasek; dr hab. Marek Rembierz, prof. UŚ; dr hab. Monika Rzeczycka, prof. UG; prof. dr hab. Katarzyna Skowronek; dr Józef Szymeczek; dr hab. Agata Świerzowska, prof. UJ, a także doktoranci i studenci: Paweł Mirowski, Jędrzej Skibowski, Yuliya Zlochevska.
Praca naukowa dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa”: Programy alternatywnej duchowości na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX w. do lat 70. XX w. (nr projektu NdS/529030/2021/2021) kwota dofinansowania 581.147,00 PLN całkowita wartość projektu 581.147,00 PLN